klim değişikliği kapsamında küresel ısınmanın durdurulması gerekmektedir. Temel hedef budur ve bu hedefe ulaşmak için öncelikle başta sanayi sektörü olmak üzere karbon ayak izi envanterinin oluşturulması gerekmektedir. Çünkü emisyon salımını azaltmak için öncelikle ne kadar emisyon salımı yapıldığının bilinmesi gerekmektedir. Refere edilecek doğru ve eksiksiz hesaplanmış bir karbon ayak izi envanteri ile işletmenin emisyon azaltım projeleri takip edilmelidir. Bunun için dünyada uygulanan birçok düzenleme vardır. Bunlardan bazıları GHG Protocol[1] ve ISO 14064[2] Standardıdır. Bu düzenlemelerin amacı emisyon envanterinin dünyanın her yerinde aynı standartta hesaplanmasını sağlamaktır. Çünkü emisyonları azaltmak için kirleten tarafın kirletmeyen tarafa kaynak aktarması gerekmektedir. Böylelikle yeşil yatırımların önü açılmış oluyor ve kirletenden kirletmeyene doğru fon akışı sağlanıyor. Bu çerçevede, karbon ticareti kabul görmüş organizasyonlar uhdesinde gerçekleşmektedir. Örneğin: EEX[3]

Karbon ticareti mevcut tarih itibari ile gönüllü piyasadır. Birçok işletme farklı sebeplerle (prestij, kamusal sorumluluk, ticari zorunluluk vb.) karbon ticareti yaparak (satın alma yönlü) karbon nötr olmaktadır. Bu sayede marka bilinirliği artmakta, prestij sağlamakta ve kamusal sorumluluklarını yerine getirmektedir. Farklı olarak yeşil yatırımlarla emisyon “save” eden yani CO2 emisyonu salımı yapmadan enerji üreten işletmeler de “save” ettikleri emisyonu satarak gelir elde etmekte ve yeni yeşil yatırımlar yapabilmektedir. Yeşil yatırımlar arasında en çok tercih edilen projeler GES ve RES projeleridir. Günümüzde fosil yakıtlarla enerji üreten bazı firmalar bağlantılı şirketleri üzerinden yeşil enerji yatırımları yapmaktadırlar.

İşletmelerin karbon emisyonlarını azaltmak için her yıl karbon ayak izi hesaplaması yapmak, belirlenen azaltım projelerini uygulamak ve hatta yeşil projelerden karbon satın almak gerekebilir. Diğer bir yöntem ise firmanın yeşil projeler ile elektrik üreten işletmelerden elektrik satın almasıdır. Yeşil projelerden üretilen elektrik genellikle sıfır emisyon ile üretilebildiğinden işletmenin toplamda tükettiği elektriğin kwh başı CO2 miktarı azalacaktır.

Ulusal sınırlar içinde bir emisyon ticaret sistemi kurulmaktadır.[4] Tabi olacak firmalar için her yıl ek maliyetler çıkabilecektir. Maliyetleri azaltmak için salım yapılan karbon emisyonunu azaltmak gerekecektir.

Bunlarla birlikte ticaret yapmak için farklı organizasyonlar uhdesinde karbon ayak izi hesaplaması yapmak ve beyan etmek zorunlulukları da yaşanacaktır. Örneğin “Avrupa Yeşil Mutabakat”[5] altında “Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması” kapsamında AB’ye ticaret yapan işletmeler ürettikleri ürünlerin ton başı emisyon değeri için vergi ödemek zorunda kalacaktır. Ya da ürün başına emisyon değerlerini çeşitli yöntemlerle (karbon satın almak, yeşil yatırımlarla enerji üretmek cv.) düşürmek zorunda kalacaklardır. Mevcut durumda “Yeşil Mutabakat” “Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması” Ek-1’de bu sürece tabi olan faaliyet alanları belirlenmiştir. Türkiye’de bu konuda ticari açıdan zarar görmemek için bir eylem planı oluşturmuştur.[6]

İşletmeler karbon ayak izi envanteri oluşturarak gelecekte zorunlu olabilecek düzenlemelere şimdiden hazır olmalı, emisyon azaltıcı projelerini listelemeli ve aksiyon almalıdır. Bununla birlikte karbon ayak izi, su ayak izi ve atık yönetimi konuları sürdürülebilirliği temel yapı taşlarındandır. Günümüzdeki sürdürülebilirlik çalışmalarında artık karbon ayak izi envanteri ve azaltım çalışmalarının sonuçları ve hikayesi deklare edilmektedir. Prestij sahibi firmalar halkla ilişkiler ve kamusal fayda sağlama çerçevesinde uyguladıkları iyi örnekleri deklare etmektedirler.

GÖKÇE PARER
AVRASYA YÖNETİM KURULU BAŞKANI
22.06.2022
[1] https://ghgprotocol.org/
[2] https://www.iso.org/standard/66453.html
[3] https://www.eex.com/en/market-data/environmental-markets/auction-market
[4] https://iklim.csb.gov.tr/karbon-piyasasina-hazirlik-ortakligi-pmr-i-4403
[5] https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/european-green-deal_en
[6] https://ticaret.gov.tr/data/60f1200013b876eb28421b23/MUTABAKAT%20YE%C5%9E%C4%B0L.pdf